Góðu tit øll,

 

Fyrst vil eg takka fyri, at eg havi fingið tann stóra heiðurin at sleppa at seta hendan fakdagin

um sálarligt arbeiðsumhvørvi. Evnið, vit savnast um í dag, er bæði týdningarmikið og

viðkomandi fyri okkum øll – starvsfólk, leiðarar og borgarar.

 

Arbeiðsplássið er ikki bara eitt stað, har vit loysa uppgávur og taka okkum av tí, sum skal

gerast. Arbeiðsplássið er eitt stað, har vit brúka stóran part av okkara degi, og arbeiðsplássið

hevur stóra ávirkan á, hvussu vit hava tað sum menniskju.

 

Tá eg hugsi aftur á tíðina tá eg sum tannáringur norðuri í Fuglafirði arbeiddi á Flakavirkinum,

mítt fyrsta veruliga arbeiðspláss, har vit arbeiddu aftaná skúlatíð og so eisini eitt ár, tá eg

skuldi rinda skúlamøðina av mær, so minnist eg gott afturá ta tíðina. Tá hugsaði eg slett ikki

um hugtøk, sum sálarligt ella fysiskt arbeiðsumhvørvi, - men vit høvdu tað gott, tá vit vóru til

arbeiðis. Vit høvdu tað stuttligt. Sjálvar arbeiðsuppgávurnar vóru kanska ikki so spennandi, og

summar beinleiðis møðisligar, men vit kendu okkum væl og vit føldu eisini, at vit vóru til nyttu.

Kenslan er góð, tá eg minnist afturá.

 

Tá ið vit fara til arbeiðis við einari kenslu av tryggleika, meining og felagsskapi, gevur tað

okkum gleði og orku, sum vit taka við okkum heim.

Men um arbeiðsumhvørvið er merkt av strongd, mistrivnaði og ótryggleika, fylgir tað okkum

eisini heim. Tað er tí altavgerandi, at arbeiðsplássið er eitt stað, har starvsfólk trívast.

At arbeiðsplássið er gott, er ikki bara umráðandi fyri starvsfólkið. Tað er eisini umráðandi fyri

tey fólk, sum vit í okkara arbeiði møta.

 

Serliga viðkomandi er tað fyri nógv av tykkum, sum hava ábyrgd av fólki, stórum ella smáum,

ið hvønn dag hava tørv á tykkara umsorgan og stuðli. Tey sjálvi, foreldur teirra og onnur

avvarðandi merkja beinanvegin, um umhvørvið og huglagið á staðnum eru gótt ella ikki. Tá ið

tað sæst og merkist, at tey, sum arbeiða á staðnum, trívast og hava tað gott, skapar tað ein

góðan og tryggan karm fyri tey, sum tit eru um. Og á sama hátt kennist tað beinanvegin, um

staðið er merkt av ørkymlan og trupulleikum.

 

Ein mamma ella ein pápi, sum kemur við barninum á stovn um morgunin, merkir skjótt, um

námsfrøðingurin trívist og hevur yvirskot, ella um hann ella hon ikki hevur orku at vera til

staðar og rúma onnur menniskju. Ein tílík støða kann ávirka allan dagin – bæði hjá barninum

og foreldrunum.

 

Men tað krevur arbeiði at fáa eitt arbeiðspláss, har sálarliga arbeiðsumhvørvið veruliga er gott.

Tað krevur, at vit hava orð fyri, hvat tað er, sum ger okkum trygg og motiverað – og eisini, hvat

kann tyngja. Tað krevur, at vit tora at tosa um tað, sum er torført, og at vit hava leiðslur, sum

taka tað sálarliga arbeiðsumhvørvið í álvara og síggja tað sum eina sjálvfylgju áhaldandi at

arbeiða við at skapa sálarligan tryggleika á arbeiðsplássinum.

 

Tað er grundarlagið undir øllum øðrum. Tá vit trívast, tora vit at hugsa nýtt, tora at spyrja, tora

at gera mistøk – og vit kenna okkum sædd og hoyrd. Tað er í slíkum umhvørvi, at bæði fólk og

arbeiðsplássið kunnu vaksa og mennast.

 

Sálarliga arbeiðsumhvørvi er eitt evni, sum eg brenni fyri. Í mínum egna arbeiði havi eg sæð,

hvussu stóran týdning eitt gott sálarligt arbeiðsumhvørvi hevur fyri einstaka starvsfólkið og fyri

arbeiðsplássið sum heild. Tá ið fólk kenna seg trygg, hoyrd og vird, gerast tey meira ágrýtin,

nýhugsandi og opin fyri samstarvi.

 

Eg havi eisini sæð hitt – hvussu stóran kostnað tað hevur, tá ið sálarliga arbeiðsumhvørvi ikki

verður raðfest, eins og tað eigur. Tað ávirkar bæði arbeiðsgleði, samstarv og úrslit. Tí eri eg

sannførd um, at hetta ikki bara snýr seg um, hvussu vit hava tað á arbeiðsplássinum, men

eisini um fakliga dygd og ábyrgd mótvegis teimum, vit virka fyri.

 

Kunngerð um sálarligt arbeiðsumhvørvi

Síðstu árini er fokus flutt frá bert at snúgva seg um tað likamliga arbeiðsumhvørvið – til eisini

at fevna um tað sálarliga. Hetta er ikki komið av sær sjálvum, men hetta er millum annað

úrslitið av, at fakfeløgini hava tikið evnið í álvara, og hava arbeitt fyri at fáa greiðar reglur á

økinum.

 

Nú er kunngerðin um sálarligt arbeiðsumhvørvi so komin í gildi, og tað er eitt stórt stig rætta

vegin.

 

Tá eg fór inn í politikk, so var tað tí eg hevði eitt ynski um at kunna gera ein mun. Ljóðar kanska

sum ein klisjé, men tað var veruliga tí. Tað er ikki hvønn dag í politiska arbeiðnum, at eg havi

kensluna av at eg veruliga geri mun. Men tann løtan, tá eg slapp at skriva mítt navn undir

kunngerðina um sálarligt arbeiðsumhvørvi, tá hevði eg veruliga kensluna av, at hetta var

nakað, sum fór at gera ein mun – fyri nógv og í langa tíð. Sum tey ungu siga, so var tað feitt.

Kunngerðin staðfestir, at tað sálarliga arbeiðsumhvørvið hevur sama týdning sum tað

likamliga ella tað fysiska. Hon gevur arbeiðsgevarum og starvsfólkum greiðar karmar fyri,

hvussu skal arbeiðast við sálarliga arbeiðsumhvørvinum, og hon ásetur, at allir arbeiðsgevarar

skulu tryggja, at arbeiðið verður lagt til rættis soleiðis, at hædd verður tikin fyri sálarliga

arbeiðsumhvørvinum.

 

Kunngerðin vísir á seks einstakar ávirkanir, ið eru serliga týðandi fyri tað sálarliga

arbeiðsumhvørvið, og sum arbeiðsgevarar skulu taka atlit til:

 

1. Stór arbeiðsbyrða og tíðarneyð: Hetta er, tá ið tað er ójavnvág millum tær

arbeiðsuppgávurnar og ta tíðina, sum starvsfólkið hevur til at loysa uppgávurnar. Sum

starvsfólk uppliva vit nokk øll, at tað eru tíðarskeið, har nógv er at gera, og trýstið er eitt

sindur høgt. Tað er í lagi, so leingi at hetta ikki stendur uppá ov leingi, og so leingi sum

at tað eisini er tíð at hvíla seg og koma fyri seg aftur.

 

2. Ógreið og mótstríðandi krøv: Hetta er, tá ið uppgávur, krøv, ábyrgdarbýti og so

framvegis ikki eru greið ella kanska enntá at mótstríðandi boð verða givin frá fleiri

síðum.

 

3. Høg kenslulig krøv: Høg kenslulig krøv gera seg serliga galdandi í størvum, har vit

arbeiða tætt við menniskjum. Tit arbeiða við menniskjum, sum á ymiskan hátt treingja

til tykkara umsorgan, og nærveru, og tað ger tað serliga týdningarmikið, at tit sjálvi hava

tað gott. Tí fyri at kunna geva øðrum nakað, mugu vit sjálvi hava nakað at geva av.

 

4. Niðrandi atburður: fevnir um happing, kynsligan ágang og aðra niðurgerandi atferð

millum starvsfelagar. Tá ið talan er um niðrandi atburð, er tað avgerandi, hvørt tann

útsetti persónurin kennir atburðin sum niðrandi.

 

5. Harðskapur í arbeiðstíð: Harðskapur her er tá ið onkur, sum ikki er partur av

starvsfólkahópinum fremur harðskap móti einum starvsfólki. Til dømis ein borgari, ein

avvarðandi, ein næmingur ella sjúkligur. Harðskapur fevnir bæði um sálarligan og

likamligan.

 

6. Harðskapur uttan fyri arbeiðstíð: Hetta fevnir um harðskap, sum er uttan fyri

arbeiðstíð, men sum man sum starvsfólk kann vera í vanda fyri at uppliva orsakað av

sínum starvi. Aftur her fevnir harðskapur um bæði likamligan og sálarligan harðskap.

Dømi um hetta er, at starvsfólk í sínari frítíð møtir borgara ella avvarðandi, ið hóttir seg

ella leggur á seg.

 

Hetta vóru tær seks einstaku orsøkirnar, ið eru serliga týðandi fyri tað sálarliga

arbeiðsumhvørvið, og sum arbeiðsgevarar skulu taka atlit til.

 

Men lógir og kunngerðir skapa ikki trivnað av sær sjálvum – tað gera menniskju. Kunngerðin,

hendan kunngerðin er karmurin. Tí er tað okkara felags ábyrgd at gera tað sálarliga

arbeiðsumhvørvið til ein náttúrligan part av gerandisdegnum, og tað er umráðandi, at allir

partar eru við. Tað eru: Arbeiðsgevarin/leiðslan, starvsfólk, trygdarumboð og álitisfólk.

 

Arbeiðsgevarin hevur skyldu at skapa umstøður, sum fremja eitt gott sálarligt arbeiðsumhvørvi

sambært kunngerðini. Arbeiðsgevarin skal:

 

- meta um vandar í sálarliga arbeiðsumhvørvinum,

- seta fyribyrgjandi tiltøk í verk,

- hava virkið eftirlit við arbeiðinum,

- gera greiðar mannagongdir fyri, hvussu brot og fráboðanir verða handfarnar. og

- hava neyðuga fakliga vitan – ella fáa hjálp uttanhýsis, um vitanin manglar.

- Hann skal somuleiðis tryggja, at starvsfólk fáa neyðuga upplæring og leiðbeining um,

  hvussu arbeiðið verður útint á tryggan og heilsugóðan hátt.

 

Starvsfólk skulu vera viðspælarar og samstarva við arbeiðsgevaran/leiðaran um átøk, ið verða

gjørd fyri at fremja gott sálarligt arbeiðsumhvørvi. Eisini mugu starvsfólk gera sítt til at skapa

eitt gott arbeiðspláss, har øll trívast. Tey mugu vera við til at tosa opið um avbjóðingar og vera

við til at skapa eina mentan, har tosað verður um tingini, áðrenn trupulleikar stinga seg upp.

Sambært lóggávuni skal arbeiðspláss við ávísari stødd hava trygdarumboð. Trygdarumboðið

hevur ábyrgd av at halda eyga við bæði likamliga og sálarliga arbeiðsumhvørvinum.

 

Trygdarumboðið er bindilið millum starvsfólk og leiðslu og skal gera vart við og hjálpa at loysa

viðurskifti, sum kunnu ávirka sálarliga arbeiðsumhvørvið.

 

Álitisfólk hava somuleiðis ein týðandi leiklut í at styrkja tað sálarliga arbeiðsumhvørvið. Tey eru

ein trygd fyri, at starvsfólk hava onkran av venda sær til, um tey møta avbjóðingum á

arbeiðsplássinum, og tey hava eisini ein virknan lut í at loysa trupulleikarnar saman við

leiðsluni.

 

Arbeiðs- og brunaeftirlitið er myndugleiki á økinum, og hevur tí ábyrgd av at kunna og vegleiða

á økinum.

 

Arbeiðs- og brunaeftirlitið kann gera eftirlit á arbeiðsplássum, og tá ið krøvini í kunngerðini ikki

verða fylgd, kann Arbeiðs- og brunaeftirlitið áleggja arbeiðsgevarum at fáa viðurskiftini í rætt

lag innan ásetta freist.

 

Eg fegnist um, at móttøkan av kunngerðini um sálarligt arbeiðsumhvørvi hevur verið so góð.

Tað vísir, at vit sum samfelag arbeiða móti einum arbeiðslívi, har trivnaður og sálarlig heilsa

verða tikin í álvara.

 

Við hesum hava vit tikið eitt týdningarmikið stig á røttu leiðini – vit nærkast einari framtíð, har

tað ikki longur er neyðugt at siga “likamligt og sálarligt arbeiðsumhvørvi”, men einans

“arbeiðsumhvørvi”. Tá eru vit komin so langt, at vit síggja tað sum sjálvsagt, at

arbeiðsumhvørvi fevnir minst líka nógv um sálarliga partin av arbeiðsumhvørvinum sum um

likamliga partin.

 

Eg fegnist somuleiðis um, at pedagogfelagið hevur tikið stig til at skipa fyri hesum spennandi

degnum um sálarligt arbeiðsumhvørvi. Hetta vísir, at tit taka sálarliga arbeiðsumhvørvi í

størsta álvara, og at tit eru viðspælarar í arbeiðinum at gera eina mentan, har trivnaður og

virðing eru sjálvsagdir partar av arbeiðsdegnum.

 

Eg vóni, at dagurin gevur tykkum høvi at steðga á og hugleiða um evnið – bæði í mun til tykkara

egna arbeiðsdag og til tann felagsskap, tit eru partur av. Slíkir dagar geva okkum møguleika at

menna nýggj sjónarhorn og finna nýggja orku til at fara víðari. Eg gleði meg eisini til at luttaka í

pallborðskjakinum seinni í dag og hoyra tykkara royndir og tankar um evnið.

 

Takk fyri og góðan fakdag!